بوجاری کنجد به چه معناست؟
بوجاری کنجد یا در اصطلاح لاتین winnow عبارت است از عملی که طی آن دانه‌های کنجد را از پوست و ساقه آن جدا می‌کنند .
همچنین در حین این عملیات انواع بذر علف های هرز، اسپر حشرات و انواع آفتها از آنها زدوده میگردد.
قدیمی ترین روش بوجاری، باد دادن خرمن کوبیده شده است
در این روش کشاورزان به کمک چنگک یا وسیله دیگر محصول را در مقابل باد پراکنده میکند تا از سبوس جدا شود.
در کل می توان گفت بوجار و بوجاری به عملی می گویند که دانه های غلات مختلف از جمله کنجد، گندم، جو یا برنج از پوست و ساقه خارج می شوند.
همچنین، در طی این عمل، انواع علف های هرز، انواع آفات و هرگونه آشغال موجود از آن ها برداشته می شود.
ماشین بوجاری چیست؟
به دستگاهی که عمل بوجاری کنجد را انجام می‌دهد نیز ماشین بوجاری گفته میشود .
اساس کار ماشین بوجاری بر دو قسمت است:
- پراکنده سازی با فن باد بر اساس وزن
- سرند(الک) نمودن بر اساس ابعاد دانه
نحوه تهیه کنجد دو بار بوجار
کنجد یک گیاه سالانه دو لپه ای است و و ارتفاع آن تا یک متر نیز می رسد.
ماده اولیه روغن کنجد و ارده، دانه کنجد می باشد .
کنجد دانه‌ای روغنی میباشد که به رنگ‌های مختلف از جمله قهوه‌ای، سیاه و سفید موجود میباشد .
در کارخانه‌ها دانه کنجد را بوجاری می نمایند یعنی اجسام خارجی را از آن جدا می‌کنند.
برای به دست آوردن روغن مرغوب کنجد اول باید آن را بوجار کرد.
کنجد دو بار بوجار را معمولا برای روغن گیری از کنجد مورد استفاده قرار می دهند.
روش های بوجار کردن کنجد:
- بوجار به وسیله باد
- بوجار به وسیله دستگاه
۱٫بوجار به وسیله باد
این روش روشی است قدیمی که در آن کشاورزان محصول خرمن کوبی شده به وسیله ی چهار پا را به وسیله یک چنگک یا ابزارهای دیگر در برابر باد قرار می دادند تا بذر از سبوس جدا شود.
۲٫بوجار کردن به وسیله ی دستگاه
در این روش یعنی تمیز کردن دانه های شن، خار و خاشاک و الک کردن دانه ها و غلات یا جدا کردن زباله ها و دانه ها از هم و جمع آوری و مرتب سازی دانه ها با استفاده از دستگاه بوجاری.
دستگاه بوجاری از دو بخش تشکیل شده است:
- پراکنده کردن توسط فن یا پنکه بر اساس وزن دانه
- غربال و الک کردن بر اساس اندازه دانه
نحوه عملکرد دستگاه بوجاری کنجد
همانطور که در بالا اشاره کردیم ماده اولیه روغن کنجد و ارده، دانه کنجد می باشد .
کنجد دانه‌ای روغنی میباشد که به رنگ‌های مختلف از جمله قهوه‌ای، سیاه و سفید موجود می باشد .
در کارخانه‌ها دانه کنجد را بوجاری می کنند.
یعنی اجسام خارجی را از آن جدا می‌کنند.
روش پوست‌گیری کنجدها به ۲روش انجام می شود:
- کم آب
- مرطوب
در پوست‌گیری مرطوب، کنجد در حوض‌های آب خیسانده میشود
پس از مدتی به آن استراحت می دهند تا رطوبت در سطح پوست یکنواخت شود .
بعد از آن کنجدها را وارد دستگاه پوست‌کنی می‌کنند و آن گاه آن را در حوض‌های آب نمک می‌ریزند .
در این مرحله باز هم پاره ای از پوسته‌های باقیمانده ته‌نشین میشود و کنجد روی آب میاید .
بعد کنجدهای بدون پوسته را جمع‌آوری می‌کنند،
می‌شویند و نمک و پوسته‌های اضافی را می‌گیرند .
در مرحله بعد، کنجدها را سانتریفیوژ می‌نمایند تا آب اضافی‌شان خارج شود .
در نهایت کنجد را در دستگاهی بو می‌دهند و برای عمل آسیاب کردن ارسال می‌نمایند .
در دستگاه آسیاب، کنجدهای بو داده شده، له می گردند و به صورت ارده درمی‌آیند .
کنجد حدود ۵۰ درصد روغن دارد به همین عامل خمیر به دست آمده از آن بسیار روان است .
رنگ ارده معمولا کرم متمایل به زرد رنگ است
ولی ارده‌هایی که از کنجدهای سیاه و قهوه‌ای تهیه می‌شوند، رنگ تیره‌تری دارند و طعمشان نیز متفاوت هست .
آیا بدون پوست گیری کنجد می توان روغن از آن استخراج کرد؟
جواب این سوال بله است!
برای استخراج روغن از دانه‌های کنجد می‌توان دانه‌ها را بدون پوست‌گیری تحت فرایند قرار داد.
البته در این صورت از باقیمانده کنجد می‌توان برای مصرف دام استفاده کرد.
البته اگر بخواهیم از فراورده‌های جانبی روغن کنجد در تهیه غذا انسان استفاده کنیم،
برای جداسازی فیبر غیرقابل هضم و اسیداگزالیک باید پوست را از دانه جدا کرد .
در روش‌های صنعتی، با کمک پرس یا استفاده هم‌زمان از پرس و حلال، روغن از دانه کنجد جدا میگردد .
این روغن معمولا نیازی به تصفیه، رنگبری و بوگیری ندارد.
ولی چنانچه بخواهیم دانه‌ها را مجدد و برای بار دوم و سوم روغن‌کشی کنیم، می بایست عمل پالایش روی آنها انجام شود .
در روش استخراج با پرس و حلال پس از قرار دادن دانه‌ها در معرض بخار، در دستگاه پرس بخش متعددی از روغن را جدا می نمایند.
سپس در سطح نهایی از حلال برای جداسازی باقیمانده روغن استفاده می شود .
در کل، روغن کنجد حاوی آنتی‌اکسیدان‌های فراوانی نظیر سزامول و سزامولین میباشد که خواص ضدسرطانی دارد
به همین دلیل، این روغن یکی از سالم‌ترین روغن‌های خوراکی محسوب میگردد .